Miesiąc Pamięci Narodowej

Galeria zdjęć przedstawia uroczystości inaugurujące Miesiąc Pamięci Narodowej w Forcie VII. - grafika rozmowy
Miesiąc Pamięci Narodowej.
Miesiąc Pamięci Narodowej

W Forcie VII uczczono ofiary niemieckiej okupacji w latach 1939-1945 oraz zainaugurowano przypadający w kwietniu Miesiąc Pamięci Narodowej. W tym roku centralną postacią obchodów został Tadeusz Staniewski, pierwszy polski burmistrz Swarzędza, więzień obozów koncentracyjnych w Forcie VII i Buchenwaldzie. Z powodu pandemii koronawirusa uroczystości odbyły się w ograniczonym zakresie. 

Fort VII w czasie II wojny światowej był miejscem uwięzienia i kaźni tysięcy Wielkopolan, którzy ginęli w wyniku codziennych egzekucji, tortur, nieludzkich warunków bytowych. 8 kwietnia oddano hołd więźniom tego pierwszego na ziemiach polskich obozu koncentracyjnego. Wspólną wiązankę kwiatów pod Ścianą Śmierci złożyli przedstawiciele władz wojewódzkich, samorządowych oraz środowisk kombatanckich. Miasto reprezentował Grzegorz Ganowicz, przewodniczący Rady Miasta Poznania.

- Z uwagi na pandemię i związane z nią obostrzenia zrezygnowaliśmy z tradycyjnej formy obchodów. Nie rezygnujemy jednak z corocznej tradycji imiennego upamiętnienia więźniów Fortu VII. Od lat już staramy się przywracać pamięci ich losy wojenne i opowiadać o tym, jak doszło do tego, że zostali uwięzieni w tym miejscu - mówił przewodniczący Grzegorz Ganowicz. - W tym roku wspominamy Tadeusza Staniewskiego, burmistrza Swarzędza, który był głową tamtejszego magistratu nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej. Przetrzymywany przez nazistów w Forcie VII, po brutalnych przesłuchaniach trafił do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zmarł w 1940 roku. 

Tadeusz Staniewski - biografia

Tadeusz Staniewski urodził się 25 października 1873 r. w Kiełczewie pod Kościanem. Dzieciństwo spędził w Poznaniu. Pod koniec lat 90. XIX w. przeniósł się do Swarzędza, gdzie dał się poznać jako rzetelny przedsiębiorca, aktywny działacz społeczny i niepodległościowy, a z czasem także jako wybitny samorządowiec. Skromność połączona z pracowitością, otwartością i życzliwością dla ludzi uczyniły go szanowanym członkiem swarzędzkiej społeczności. Oznaką tego szacunku i wstępem do służby w roli przyszłej głowy swarzędzkiego magistratu było powierzenie Tadeuszowi Staniewskiemu, w gorących tygodniach poprzedzających wybuch Powstania Wielkopolskiego, funkcji przewodniczącego swarzędzkiej Rady Robotniczo-Żołnierskiej. Z jej ramienia został wybrany delegatem do Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który obradował w Poznaniu od 3 do 5 grudnia 1918 r. Wybór ten miał kluczowe znaczenie dla przebiegu kariery politycznej Tadeusza Staniewskiego. 28 grudnia 1918 r. utworzono w mieście Radę Ludową, której przewodniczącym został Tadeusz Staniewski. Z jego polecenia Straż Ludowa przystąpiła do zajmowania najważniejszych budynków, dając początek końca niemieckim rządom w tym mieście. Usunięty został ze stanowiska niemiecki burmistrz Swarzędza, a jego miejsce zajął Staniewski. Stanowisko to piastował przez 9 miesięcy. W latach 1920 - 1929 był przewodniczącym Rady Miejskiej Swarzędza.

Tadeusz Staniewski przeszedł do historii nie tylko jako pierwszy burmistrz Swarzędza w odrodzonej Rzeczypospolitej, lecz po wybraniu go po raz drugi na to stanowisko w 1929 r. - najdłużej urzędujący burmistrz okresu międzywojennego. Urząd piastował nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej.

Tadeusz Staniewski był bardzo dobrym gospodarzem, podejmował wiele cennych inicjatyw gospodarczych i społecznych. Dążąc do stworzenia optymalnych warunków dla wieloletniego rozwoju Swarzędza, doprowadził do pozyskania przez miasto nowych obszarów pod zabudowę. Za jego kadencji powierzchnia administracyjna miasta zwiększyła się ponad czterokrotnie. Nastąpiła intensyfikacja elektryfikacji miasta i jego częściowa gazyfikacja. Miało to znaczący wpływ na jakość życia mieszkańców, zachęcało do osiedlania się w mieście i rozwijania działalności gospodarczej. Swarzędz stał się najprężniejszym w Wielkopolsce ośrodkiem meblowego rzemiosła. Podczas pełnienia przez Tadeusza Staniewskiego urzędu burmistrza, zbudowany został - służący do dzisiaj Cechowi Stolarzy Swarzędzkich - meblowy salon wystawienniczy przy ul. Wrzesińskiej, zwracający uwagę modernistyczną bryłą. Tadeusz Staniewski współuczestniczył w tworzeniu klubu sportowego Unia Swarzędz. Aktywnie wspierał lokalną Ochotniczą Straż Pożarną, co zostało docenione powierzeniem mu funkcji prezesa tej organizacji.

Tadeusz Staniewski angażował się także w pomoc najuboższym. W 1929 r. po raz drugi został wybrany burmistrzem, przez kilka lat przyszło mu piastować urząd w warunkach wielkiego kryzysu gospodarczego. Zorganizował wówczas darmową jadłodajnię dla bezrobotnych, z własnej kieszeni pomagał ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji. Wraz z żoną Haliną wspierał funkcjonowanie ochronki dla dzieci z biednych rodzin. W okresie wielkiego kryzysu gospodarczego, gdy dla wielu osób jedyną szansą zarobkowania było korzystanie z programu robót publicznych, nową brukową nawierzchnię uzyskał swarzędzki rynek.

Patriotyczna działalność była tym, co zadecydowało o uczynieniu Tadeusza Staniewskiego celem zemsty Niemców niemogących pogodzić się z istnieniem niepodległej Polski. Aresztowany po zajęciu przez niemieckie wojska Swarzędza, został uwięziony w areszcie śledczym gestapo, mieszczącym się w budynku po byłym "Domu Żołnierza" (użytkowanym dziś przez Teatr Muzyczny w Poznaniu). Stamtąd trafił do pierwszego obozu koncentracyjnego uruchomionego przez hitlerowskie Niemcy na okupowanych ziemiach II Rzeczypospolitej - do Fortu VII w Poznaniu (Koncetrationslager Posen). Po brutalnych przesłuchaniach i szykanach, w sierpniu 1940 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zmarł w "bloku śmierci" 25 sierpnia 1940 r. Symboliczny grób z prochami, które Niemcy przesłali jego żonie, znajduje się na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Marcina w Swarzędzu.

Biografia Tadeusza Staniewskiego została przygotowana przez Wielkopolskie Muzeum Niepodległości.