"Prosty język" - to hasło przewodnie debaty, która z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego organizowana jest w stolicy Wielkopolski przez Miasto i Radę Języka Polskiego. Tegoroczne spotkanie otworzył Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania.

- Naprawę Polski, zdewastowanej w ostatnich latach przez tzw. "dobrą zmianę", zacząć trzeba od języka. Poszukać jego prostej formy - mówił Jacek Jaśkowiak. - Odtworzyć znaczenie najważniejszych wyrazów - takich jak ojczyzna, patriotyzm, tradycja, chrześcijaństwo, godność, wierność, dobroć. W pełni zgadzam się zatem z organizatorami dzisiejszego spotkania, że prostota języka winna być dla nas drogowskazem. Prostota jest bowiem najsilniejszą antagonistką prostactwa, kłamstwa, manipulacji - a więc tego, co od paru lat dotyka nas z niespotykaną po 1989 roku siłą. Uważam, zapewne jak wiele osób tutaj obecnych, że "dobra zmiana" to w praktyce tryumf matactwa i bezwstydnej socjotechniki.

Jak zatem wyprostować poplątane ścieżki znaczeń? W Poznaniu doskonale wiemy, że nie wystarczy dyskutować o politycznej naturze języka, lecz trzeba zacząć od siebie. W związku z tym wspólnie z naukowcami z UAM pracujemy nad upraszczaniem naszych komunikatów tak, by zdjąć z nich odium niezrozumialstwa i urzędniczej nowomowy. Bo władza ma służyć obywatelom, zbliżać ich do siebie i dawać im poczucie bezpieczeństwa, a nie separować się od nich, czy tym bardziej się wywyższać za pomocą niezrozumiałego żargonu. 

To piękna idea, warta trudu, aby - nieznacznie parafrazując wieszcza - "język prosty powiedział wszystko, co pomyśli głowa". 

Od tego roku poznańska debata oficjalnie nosi imię zmarłego w kwietniu 2021 r. prof. Tadeusza Zgółki, znakomitego poznańskiego językoznawcy z Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, współinicjatora debat, odznaczonego tytułem Zasłużonego dla Miasta Poznania. 

- W kwietniu zeszłego roku odszedł od nas prof. Tadeusz Zgółka, wybitny językoznawca i członek Rady Języka Polskiego, który zaszczepił w nas ideę, by to Poznań stał się na ten dzień stolicą polszczyzny - mówiła prof. Katarzyna Kłosińska. -  Nie możemy opisać straty, jaką ponieśliśmy wraz z odejściem Profesora, jednak możemy upamiętnić go, nadając poznańskim debatom jego imię. I dlatego - co niniejszym ogłaszam -  od teraz nazwą naszego wydarzenia jest "Poznańska Debata o Języku im. prof. Tadeusza Zgółki". 

- Dziękuję prezydentowi za przeniesienie stolicy języka do Poznania, a Radzie Języka Polskiego i jej przewodniczącej za ten piękny gest nadający imię męża cyklowi poznańskich debat o języku - mówiła prof. Halina Zgółkowa. - Jest to jednocześnie uhonorowanie jego szczęścia. Uważał się za człowieka szczęśliwego zarówno osobiście jak i zawodowo. Wyraził to w eseju słowami: "Poszukiwałem własnej życiowej drogi i na tej drodze odnalazłem spełnienie, czyli szczęście". To spełnienie realizował w służbie wielkiej pani - nauce i językowi. Językoznawstwo, co wielokrotnie podkreślał, jest najpiękniejszą dziedziną nauki. Jako językoznawca i logik posługiwał się językiem bardzo precyzyjnym, zrozumiałym dla każdego, ważył każde słowo i zwracał uwagę na wymowę. Nie był językowym purystą, ale bronił języka. Bardzo go niepokoiło mówienie o agresji językowej. Uważał, że agresja jest w nas - ludziach i do tego wykorzystujemy język. Jeśli wyzbędziemy się agresji, to język będzie przyjazny. Mam nadzieję że poznańskie debaty jego imienia będą przyczyniały się do dobrej i życzliwej komunikacji międzyludzkiej. 

Prosty język - dobry urząd

Pierwsza część dyskusji poświęcona została prostemu językowi w urzędzie. 

- Język prosty, czyli przystępny, zrozumiały - wyjaśniała prof. Kłosińska. - 10 lat temu Rada Języka Polskiego wraz z kilkoma instytucjami prowadziła kampanię społeczną "Język urzędowy przyjazny obywatelom" - teraz wracamy do tej idei. To bowiem, czy tekst urzędowy jest łatwy w odbiorze, czy nie, jest sprawą kluczową ze względów społecznych - obywatel, który nie rozumie tego, co do niego pisze urząd, jest po prostu wykluczony. Dlatego z uznaniem należy przyjąć inicjatywę Miasta Poznania, by dążyć do upraszczania pism urzędowych. 

Wprowadzanie prostego języka w poznańskim urzędzie ściśle wiąże się z koncepcją smart city - inteligentnego miasta. O tym, jak UMP dba o przystępną komunikację, równy dostęp do usług oraz udzielanie potrzebnych informacji w dostępnej formie i w zrozumiałym języku opowiedział Michał Łakomski, dyrektor Biura Cyfryzacji i Cyberbezpieczeństwa UMP.

- Włączamy się w ruch upraszczania języka również i dlatego, aby dowieść, że urzędnikom zależy na zrozumiałym pisaniu - wyjaśniał Michał Łakomski. - W zakresie dobrej komunikacji współpracujemy od połowy 2020 roku z językoznawcami z Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM. 

3 listopada 2020 roku doszło do podpisania umowy o współpracy między Urzędem Miasta Poznania, Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym oraz UAM. Na jej podstawie stworzono koncepcję Bazy Tekstów Urzędowych, która jest stale poszerzana o nowe teksty i funkcjonalności.W listopadzie 2021 roku zakończyły się prace nad poradnikiem "Prosty język w pismach urzędowych", Wydawnictwo Miejskie Posnania przygotowuje obecnie jego wersję papierową. Dzięki temu Urząd Miasta Poznania staje się liderem prostego języka w regionie - podobny program upraszczania komunikacji wprowadza Stowarzyszenie Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej.

Upraszczanie języka w praktyce

Druga część debaty poświęcona była upraszczaniu języka w praktyce. Naukowcy dyskutowali m.in. o tym, co sprawia, że jedne wypowiedzi rozumie się łatwiej, a inne trudniej. Prof. Włodzimierz Gruszczyński i dr Ewa Kozioł-Chrzanowska opowiedzieli o "Jasnopisie" - narzędziu do mierzenia stopnia trudności tekstu polskiego i jego działaniu. Z kolei dr Marcin Poprawa i dr Grzegorz Zarzeczny skupili się na wrocławskim modelem efektywnej komunikacji w teorii i praktyce oraz tekstach urzędowych. Przybliżyli też etapy pracy nad tekstem, podkreślając, jak ważna jest przejrzysta struktura wypowiedzi i jej komunikatywny język. 

Podczas trzeciej części dyskusji rozmawiano o kompetencjach językowo-stylistycznych wśród uczniów oraz o edukacji językowej w szkole. Przybliżono tematykę zaburzeń rozwoju językowego u dzieci i tego, jak wpływają one na trudności w uczeniu się. Mowa była także o dostosowaniu trudność tekstu do wieku uczniów oraz o problemach dzieci z doświadczeniem migracyjnym i cudzoziemców. 

Podobnie jak w 2021 r., również tegoroczna dyskusja o polszczyźnie została zorganizowana online. Można ją było obejrzeć na żywo - była transmitowana na profilach społecznościowych Miasta Poznania, na miejskim You Tube oraz na antenie Telewizji WTK.

Debata była tłumaczona na polski język migowy. Organizatorem wydarzenia jest Miasto Poznań, a partnerem merytorycznym - Rada Języka Polskiego. 

AW